Rikshaw og Herbert. Þetta eru erkitýpur eitísins. Útlitið og tónlistin gæti ekki hafa komið úr öðrum heimi en umbúðaheimi eitísins. Maður hefur stundum á tilfinningunni að strákarnir í Rikshaw hálfpartinn skammist sín fyrir fortíðina. Eða gerðu það einu sinni. Nú hlýtur að vera hægt að hlægja að myndunum.
Máluðum okkur eins og kerlingar
Sigurður Gröndal gítarleikari hafði verið í
hljómsveitinni Árblik, sem starfaði um miðjan 8.
áratuginn. "Við vorum undir pönkuðum Yes-áhrifum,"
segir hann. "Í Klúbbnum á fimmtudögum voru haldnir
tónleikar á öllum hæðum, yfirleitt um 1000
manns mættir. Við máluðum okkur í framan og
tókum kannski lög sem voru 20 mínútna löng,
sum frumsamin. Við vorum líka mikið í Tjarnarbúð,
staður sem var beint á móti þar sem Ráðhúsið
er núna. Þar hékk myndlistarliðið og maður
varð stónd bara af því að labba inn. Þar
tókum við Zappa-lög og Stóns, og svo vorum við
á skólaböllum og á rúntinum bara."
Frægust varð hljómsveitin fyrir að sitja nakin
fyrir í einhverju klámblaðinu, stífmáluð
í framan og veifandi kjötinu. Ekki var fyrirsögnin til
að draga úr umtalinu: "Maður verður óhjákvæmilega
var við kynvillu í þessu bandi" -- eitthvað grín
frá Sigurði Hannessyni trommara.
Eftir að Árblik hætti og pönkið geysaði
vann Sigurður í Landsbankanum og æfði sig heima á
gítarinn. Síðan varð Magnús Stefánsson
trommari utan banda og hafði samband; vildi stofna hljómsveit.
Sigurður hringdi í vin sinn Ingólf "Golla" Guðjónsson,
sem var í lögfræði og átti Fender Rhodes píanó,
en hafði hins vegar aldrei snert synta. Þórður Bogason
söng og fleiri voru í bandinu sem kallaði sig The Boys
Brigade. Smám saman þróaðist sú sveit yfir
í Rikshaw. Nafnið þýðir kínverskur hlaupavagn.
Nokkuð yngri strákur, Dagur Hilmarsson, kom á bassa,
Sigurður Hannesson tók við af Magnúsi, en síðar
kom eitt barnið enn, í staðinn fyrir Sigurð, Sigfús
Óttarsson trommari, sem hafði þá þegar verið
í Bara flokknum. Mikilvægasta mannabreytingin varð þó
þegar söngvarinn Richard "Richie" Scobie kom til sögunnar.
Hann hafði rétta útlitið, leit töffaralega út,
en var einlægur strákur að innan. Hann átti íslenska
móðir en amerískan pabba og kom hingað eftir að
hafa búið í Ameríku í tíu ár;
var í raun orðinn Ameríkani. Richard hafði miklar
og háar meikhugmyndir sem hann dældi út úr sér
yfir strákana, sem voru lengi að gleypa við þeim --
sumum fannst þetta jafnvel allbrjálaðar hugmyndir í
fyrstu. Richard var þó sannfærandi og að lokum voru
allir komnir í meikgírinn.
"Þegar búið var að æfa upp átta lög
létum við gera rándýr plaköt í lit,
fengum stílista, máluðum okkur eins og kerlingar og spiluðum
í Safarí. Það var troðfullt en okkur var spáð
þrem vikum," segir Sigurður. Frá fyrsta degi var stefnt
að heimsyfirráðum Rikshaw. Pabbi Scobie var með puttana
í meikleiknum sem framundan var. Fyrsta mál á dagskrá
var 4-laga 12" plata sem kom út 1985 á vegum eigin útgáfu
strákanna, Koolie Records. Lagið "Into the burning moon" varð
vinsælt, enda var gert myndband við það sem kostaði
jafnmikið og platan sjálf. Frostfilm sá um framleiðsluna,
allt tekið á filmu, strákarnir og Dóra Takefusa,
14 ára, að glenna sig á sviði Háskólabíós:
Mikið hár, mikil förðun.
"Okkur langaði að gera hluti í anda þess sem var
að gerast í Bretlandi á þessum árum," sagði
Richard í Mannlífsviðtali 1990. "Maður bjóst
aldrei við þeim viðbröðgum sem við fengum. Fólk
tók okkur svo alvarlega og var annaðhvort mjög jákvætt
eða neikvætt. Það var ekkert þar á milli."
Hljómsveitin þurfti aðstoð til að komast út
úr Tónabæ þegar 300 manna múgur gerði
aðsúg að henni, en þess á milli var erfitt
að vera eitís hetja í Reykjavík. "Við vorum
undir stöðugri smásjá á þessum tíma,"
sagði Richard, "og öllu sem við gerðum var líkt
við eitthvað sem var að gerast erlendis. Einn daginn sat ég
í strætó og einhver sagði svo ég heyrði
að þarna væri gæinn með Duran Duran hárgreiðsluna.
Ég fékk alveg nóg og fór inn á næstu
rakarastofu og lét snoða mig. Tveimur vikum seinna virtist svo
ný mynd af Simon Le Bon, þar sem hann var líka búinn
að snoða sig. Allir héldu náttúrlega að
ég væri enn að stæla kappann."
Pizzur og whisky fyrir strákana
Hlaupið var á eftir gulrót meiksins og málaflækjurnar
og ruglið samfara því langhlaupi voru miklar -- allskyns
klúður, svikin loforð, óheppni. Meðlimir Rikshaw
litu stórt á sig, verðlögðu sig hátt
og tóku ekki hvaða tilboði sem er. "Við vorum svoddan
sveitalúðar og fannst þessi 8% sem bönd fá
yfirleitt alveg fáránlega lítið," segir Sigurður.
Hann segist annars lítið hafa fylgst með þessu vafstri,
hugsaði bara um að spila á sinn gítar, en hann segir
Rikshaw hafa boðist tilboð svipað því sem Sykurmolarnir
fengu síðar, munurinn var bara sá að þeir hafi
ekki farið beint með fréttirnar í blöðin.
Í þau fáu skipti sem Rikshaw spilaði á
Íslandi var það til að sýna sig erlendum útsendurum
frá plötufyrirtækjum. Sveitin spilaði í Þýskalandi
og London, þar sem hún dvaldi langdvölum við upptökur
í bestu hljóðverum stórborgarinnar. LP-platan
Rikshaw kom út á vinýl 1987 á vegum lítils
fyrirtækis í Þýskalandi; úrvals eitís-músik
sem gefur erlendum fyrirmyndum ekkert eftir. Strákarnir urðu
steinhissa þegar þeir sáu plötuna á CD á
einhverju plötumerkjum sem þeir könnuðust ekkert. Þá
kom í ljós að umboðsmaðurinn hafði gefið
ýmsum fyrirtækjum grænt ljós án þess
að ræða það sérstaklega við bandið
sjálft. "Hann var einfaldlega með of mörg járn í
eldinum og allt fór í rugl," sagði Richard 1990 og bætti
við mikið niðri fyrir: "Rikshaw hefði fyrir löngu
verið komin á alvöru samning ef rétt hefði verið
staðið á málum".
Harkinu fylgdi mikil blankheit og Sigurður segir strákana
hafa orðið að vera "algjörar hórur" til að
hafa í sig og á. Hann lék m.a. sjálfur í
lopapeysuauglýsingu og eyddi kaupinu í pizzur og whisky fyrir
strákana. "Einu sinni komum við heim eftir að hafa búið
í London í sex vikur, auralausir og ruglaðir. Þá
bauðst okkur að gera auglýsingu fyrir einhverja ferðaskrifstofu
og við sömdum lag sem var einhvern veginn svona: "Í í
í í í Íbíza! Í í í
í í Íbíza!" Við fengum miða fyrir átta
manns til Íbíza og vorum þar á fylliríi
út á einhverri eyju með bassaleikaranum úr Doobie
brothers og öðru fínu fólki."
Hrafn Gunnlaugsson fékk Rikshaw til að gera tónlistina
við Völuspá og Sigurður segir það hafa verið
vel borgað dútl og komið sér vel. Nokkrir Rikshaw
menn tóku einnig þátt í meikharki Jakobs Magnússonar
með Strax í London og Sigurður spilaði með Geira
Sæm í Hunangstunglinu. Endalaus bullandi mínus kennir
þó rokkara að setja saman pöbbaband og Sköllótta
músin varð til. Músin spilaði mikið í
Bíókjallaranum undir Tunglinu og var m.a. með Pixies-
og Cure-lög og "hallærisleg gömul íslensk lög".
Sigurður og Golli voru í bandinu ásamt ýmsu liði,
m.a. söngvaranum Ásmundi "Makríl" Magnússyni,
sem hafði verið varasöngvari Skriðjökla. Þegar
Richard Scobie tók við af Makrílnum varð Músin
að Loðinni rottu, sem varð vinsæl kóvergrúppa
með aðsetur á Gauknum. Nú var eitísið
orðið að næntís og Duran Duran og blásið
hár gamall draugur úr fortíðinni. Í staðinn
komu rúskinnsjakkar með kögri á ermunum, támjó
kúrekastígvél og gallabuxur frá Levi's. Í
þessum ameríska Lenny Kravitz-fílingi var Rikshaw þegar
síðasta LP-platan, Angels and Devils, kom út 1990. Nú
var eðlilega ætlunin að pota sér inn á ameríska
markaðinn, en þrátt fyrir að Rikshaw hafi spókað
sig í New York með einum af lögfræðingum Rolling
Stones kom allt fyrir ekki og fimm ára meikvonir urðu loks peningaleysi
og vonbrigðum að bráð -- "Við gáfumst einfaldlega
upp á blánkheitunum," segir Sigurður.
Richard Scobie kom með sólóplötuna X-rated 1993
og var á svipuðum töffararokkslóðum og Rikshaw
hafði verið undir það síðasta. Í dag
býr hann í Bandaríkjunum, kallar sig Rich Scobie og
er viðloðandi bransann; hefur gert músik við B-myndir
og auglýsingar og sést í aukahlutverkum. Aðrir
hafa haldið sig mismikið við rokkið. Sigurður og Golli
munstruðu sig á Pláhnetuna í tvær vertíðir
og spiluðu á Uxa-hátíðinni með Agli Ólafssyni
í bandi sem þeir kalla 3 to 1. Þeir hafa tekið upp
efni í sumarbústöðum víðsvegar um landið
og Sigurður segir það kannski koma einhvern tímann
út: "Þetta er bara svo þung tónlist að ég
efast um að það myndu seljast meira en þrjú
eintök".
Með vindinn í fanginu
Herbert Guðmundsson hefur ekki bara gengist við sjálfum
sér á níunda áratugnum, hann hefur líka
gert út á eitís-Herbertinn, enda eftirspurnin mikil.
Í hugum margra er hann áratugurinn holdi klæddur. Þegar
fjölmargir Íslendingar heyra hljóðgervla-intróið
í "Can't walk away" og directions-rections-rections-rections bergmálar
í viðlaginu hríslast um þá eitís-gjólan
sjálf.
En Herbert þurfti að berjast fyrir þessum sessi. Framan
af var hann í hálfgerðum aukahlutverkum; kom við
í Tilveru, Eik og fleiri böndum og hoppaði inn í
Pelican þegar búið var að sparka Pétri. Stofnaði
sum bönd sjálfur, Dínamit til dæmis, en allt var
þetta skammlíft og setti ekki stór strik í reikning
rokksins. Árið 1977 gaf Fálkinn út sólóplötuna
Á ströndinni, sem var sungin á íslensku. Eik
spilaði undir, Hilmar Örn Hilmarsson samdi flesta textana og æskufélagi
Herberts, Mike Pollock, samdi nokkur lög. Þeir höfðu
kynnst 12-13 ára og spilað saman í bítlabandi
í Langholtsskóla. Á ströndinni seldist ekki vel
og Herbert setti músikina á ís um tíma; gerðist
kokkur í Hrauneyjarfossvirkjun og á millilandaskipum, en
samdi samt alltaf lög þegar hann komst til þess.
Herbert skildi árið 1980. Hann var laus og liðugur og
tók boði Finnboga Kristinssonar um að fara vestur á
Bolungarvík og ganga í ballgrúppuna Kan. Fyrir vestan
vann Herbert í fiski og síðar í plötubúð,
og tók smám saman völdin í Kan. Hann gekkst fyrir
því að menn æfðu "eins og menn", keypti söngkerfi
og lét leggja í plötusjóð af balla-innkomunni.
Kan varð að lokum sterkasta ballband Vestfjarðarkjálkans.
Árið 1984 var plötusjóðurinn orðinn nógu
feitur til að fjármagna plötuna Í ræktinni,
sem innihélt smellinn "Megi sá draumur". Þar með
ætlunarverki Herberts á Bolungarvík lokið og hann
flutti suður með nýrri konu, sem hann hafði kynnst vestra.
Nú fékk hann loks fé út úr íbúðinni
sem hann hafði átt með fyrri konunni og lagði hverja
einustu krónu í að gera sólóplötuna
Dawn of the human revolution. Hann gerði að auki rándýrt
myndband við "Can't walk away" og enn fitnuðu sjóðir
Frostfilm, enda allt tekið á filmu og hægt að smyrja
vel á reykvélina. Hin metnaðarfulla plata Herberts er
tvískipt mjög. Á fyrri hliðinni er hljóðgervla
eitísið allsráðandi og Steingrímur Einarsson
helsta hjálparhellan. Á seinni hliðinni er hefðbundnara
rokk, enda Utangarðsmennirnir Rúnar og Mike með í
spilinu og Purrkurinn Ásgeir trommari. Sum þessara laga höfðu
verið flutt af þessum mönnum á Melarokki '82, en
þá kölluðu Herbert og félagar hljómsveitina
Bandóðir.
Mörgum þótti fjáraustur Herberts síður
en svo gáfulegur, en dæmið borgaði sig á endanum;
um 5000 eintök seldust í fyrstu lotu -- mest út af stóra
smellinum "Can't walk away" -- en síðan hefur talan tvöfaldast.
Herbert hafði kynnst búddisma í gegnum Ásgeir
Júl. Ásgeirsson árið 1984 og það er
Ásgeir gúrú sem sjá má ásamt
Herberti aftan á Dawn of the Revolution. Herbert kyrjaði nú
kvölds og morgna og fullyrti í Mannlífi 1986 að
það hefði ýmsa góða kosti. "Ég sótti
um víxil í sumar og fékk dræm viðbrögð.
Um kvöldið kyrjaði ég, nei ekki fyrir víxlinum,
heldur fyrir bankastjóranum. Morguninn eftir var þessi grimmúðlegi
maður eins og lamb og samþykkti víxilinn án málalegginga."
Enda eins gott, því Herbert var óstöðvandi.
Hann setti á fót stúdíóið Bjartsýni
á Leifsgötu ásamt Steingrími syntamanni og kýldi
á nýja LP-plötu 1987, Time flies, þar sem eitísið
og syntarnir tóku öll völd. Árið áður
hafði Herbert gert 4-laga plötuna Transit.
Herbert dó ekki ráðalaus þegar móttökur
á Time flies reyndust dræmar og skellti sér út
á land í bóksölu fyrir AB. Hann hefur enst í
því djobbi og hefur það orð á sér
að vera einn ötulasti sölumaður landsins. Hann gerði
tvær metnaðarfullar söluplötur á 10. áratugnum
og tók mikla áhættu. Í kringum Being human (1993)
fór hann til Hollywood og gerði myndband við smellinn "Hollywood".
Árið 1998 kom platan Faith með fimm nýjum lögum
í bland við gömlu smellina (m.a. þrjár útgáfur
af "Can't walk away").
"Menn segja oft þegar þeir sjá mig: "Hérna,
söngst þú ekki góða lagið þarna?",
og þá er ég tilbúinn með diskinn inn á
mér," segir Herbert í farsíma á Hornafirði.
Það er október 2001, Herbert er í söluferð
og er að hengja upp plaköt fyrir nýja diskinn sinn, Ný
spor á íslenskri tungu -- "Sá diskur mun koma mörgum
skemmtilega á óvart," lofar hann.
Herbert getur ekki verið annað en ánægður
með stöðu sína í dag. "Það hefur verið
sagt um mig að ég sé alltaf með vindinn í
fanginu. Ég söng til dæmis á ensku og margir kvörtuðu
og skömmuðust yfir því, en mér leið bara
best að syngja á ensku. Ég hef bara alltaf haldið
ótrauður áfram og það hefur verið drjúgt
að gera hjá mér síðustu árin".
Netið er fullt af heimasíðum um "Hebba", það
eru til nokkrir HG-klúbbar og Herbert kemur ósjaldan fram
á árshátíðum og afmælum. "Ég
er í símaskránni og fólk hringir bara. Ég
þarf ekki lengur að koma mér mikið sjálfur
á framfæri," segir hann og heldur áfram að hengja
upp.
Meira hárgreiðslustofupopp
Fyrir utan Rikshaw og Herbert eru fjölmörg dæmi sem
koma upp um upprunann með hárinu á sér. Ein hrikalegasta
eitíshljómsveitin var Model, sem var reyndar ekki hljómsveit
heldur hljóðversverkefni Gunnlaugs Briem og Friðriks Karlssonar,
sett saman þegar hlé gafst frá Mezzoforte til að
taka þátt í Eurovison-undankeppninni. Lagið "Lífið
er lag" tapaði fyrir Valgeiri og Höllu Margréti, en naut
samt sem áður nægra vinsælda til að ákveðið
var að kýla á plötu fyrir jólin 1987. Það
var vígalegur hópur sem sást framan á plötunni
Model og greinilegt að mikil alúð hafði verið lögð
í háalvarlegar hárgreiðslur viðstaddra. Aftan
á plötunni var Jolla í Amadeus þökkuð
hjálpin á árinu, en Simbi sá að öðru
leiti um hár og Elín Sveindóttir um förðun.
Að sjálfssögðu var leigð reykvél og gert
myndband, en þó metnaðurinn væri mikill í
myndabandagerðinni var meiri metnaður í hárinu --
meiri tími fór að minnsta kosti í greiða liðinu
en að skjóta myndbandið.
Hljóðgerflapælarinn Máni Svavarsson var heilinn
á bakvið Cosa Nostra, sem líkt og Model gerði lítið
af því að spila opinberlega. "Bandið" sló í
gegn í sjónvarpsþætti Lyons með laginu "Rauða
fjöðrin", í höfuðið á samnefndu átaksverkefni
1985. Í framhaldinu var gerð 6-laga platan Answers without questions.
Framan á er söngkonan Ólöf Sigurðardóttir
sýnd háförðuð, liggjandi í dramatískri
eitís-stellingu. Aftan á sést "bandið" með
hinum viðkunnanlegu eitís-röndum í andlitinu. Þar
kemur fram að Bentína Björgúlfsdóttir hafi
séð um förðun, Salon Töff um hárgreiðslu
og nokkrum tískuverslunum eru færðar þakkir. Platan
gekk ágætlega. Þar var "Rauða fjöðrin"
sungin á ensku sem "Where's my robot". Cosa Nostra birtist ekki
aftur fyrr en 1987 á styrktarplötu fyrir Vímulausa æsku,
sem Herbert og Jón Gústafsson stóðu fyrir. Þar
voru m.a. Ragnhildur Gísladóttir og eitísbandið
Art frá Akureyri, en annars bar helst til tíðinda lagið
"Skemmtileg nótt", sem var það fyrsta sem heyrðist
með Síðan skein sól. Sama ár var Ólöf
í stúdíódæmi Einars Oddssonar, Flass,
ásamt fleiri eitíshetjum, m.a. Model-unum Eddu Borg og Evu
Ásrúnu, en síðan hefur ekki mikið til hennar
spurst. Máni hefur hins vegar haldið ótrauður áfram
að sýsla við syntana, m.a. í Pís og keik,
Tweety og í fjölmörgum auglýsingaverkefnum.
Líkt og Model og Cosa Nostra var Da da hljóðversverkefni
sem þakkaði hárgreiðslustofu fyrir hjálpina
á plötuumslaginu. Að þessu sinni var það
hárgreiðslustofan Effect. Da da var tríó skipað
Jóni Þóri Gíslasyni sem hafði verið
í Fjörefni, Bjarna Sveinbjörnssyni og Ívari Sigurbergssyni,
sem átti lítillega eftir að koma við sögu hljómsveitarinnar
Gulleyjan. Plata Da da var 4-laga 12" og Steinar gaf hana út 1987.
Þrátt fyrir að hárið væri glæsilegt
kveiktu fáir á perunni.
"Þetta gerðist allt mjög hratt eftir Músiktilraunir"
Á meðan fólk kepptist við að þakka
hárgreiðslustofum í höfuðborginni og dúndrandi
syntapoppið rann úr hverri kú þróaðist
létt og hressilegt popp á landsbyggðinni. Þetta
var gleðipoppið svokallaða, runnið undan rifjum þess
stuðs sem sást og heyrðist í Með allt á
hreinu. Stelpurnar í Dúkkulísunum frá Egilsstöðum
vildu reyndar aldrei viðurkenna bein áhrif frá Grýlunum,
enda var draumur þeirra um að stofna hljómsveit mikið
eldri en Grýlurnar. Eftir óteljandi Mackintosh og badminton-spaða
hljómsveitir fóru stelpurnar að bardúsa af alvöru
síðla árs 1982. Dúkkulísurnar voru fimm
og kom Gréta Jóna Sigurjónsdóttir gítarleikari
síðust inn. Hún hafði verið í tveim kvennaböndum
áður -- Orghestrum og Gvendólínum -- og þar
af leiðandi heyrðu Dúkkulísur af henni og buðu
í samstarf.
Fyrsta afrek stelpnanna var að lenda í öðru sæti
í Atlavík '83 á eftir hljómsveitinni Aþena.
Dúkkulísurnar sigruðu hins vegar í Músiktilraunum
1983 og þá fór allt af stað. Gréta hafði
samið lög í anda The Pretenders og Jóni Ólafssyni
hjá Skífunni leist nógu vel á til að bjóða
bandinu samning. Um sumarið '84 kom 6-laga plata samnefnd bandinu.
Meðal laga var lagið um Pamelu í Dallas, sem sló
í gegn.
"Þetta gerðist allt mjög hratt eftir Músiktilraunir,"
sagði Gréta í Veru 1997, "varð mikil keyrsla -- plata,
hljómleikar, böll. Við urðum útkeyrðar á
stuttum tíma og peningalega var þetta mjög erfitt. Við
þurftum að leggja pening í allskyns græjur en innkoman
var ekki eins mikil."
LP-platan Í léttum leik (stelpurnar þoldu aldrei
nafnið) kom loksins út um vorið 1986. Þá voru
Dúkkulísurnar hálfpartinn búnar að gefast
upp á brasinu og hugðust einbeyta sér að framhaldsnámi.
Þrjár Dúkkulísur voru í útskriftarferð
á meðan "Svart hvíta hetjan mín" ruddist upp vinsældalistana.
Smellurinn framlengdi líf bandsins aðeins. Það lafði
til vors 1987 en þá voru sumar stelpurnar fluttar á
mölina. Þrátt fyrir a.m.k. tvö kombakk síðan
þá, hefur Gréta ein tekist á við rokkið
af einhverri alvöru. Hún hefur komið fram sem trúbador,
spilað í árshátíðarböndum og gaf
út sólódiskinn Glópagull í lok aldarinnar.
Band nútímans úr Kópavogi varð í
öðru sæti á eftir Dúkkulísunum í
Músiktilraunum. Duran Duran var málið hjá þessum
kvartett: "Það voru goðin okkar þó að önnur
bönd læddust inn þegar líða tók á
ferilinn," sagði söngvarinn Magnús Árni Magnússon
í Fókus 1999. "Bönd eins og U2, Simple Minds og Big
Country. Wham þoldum við hins vegar aldrei."
Eina afrek bandsins á plötusviðinu var eitt lag á
Satt safnplötunni 1984. Bandið breytti um nafn, kallaði sig
Twilight Toys og fór að syngja á ensku til að líkjast
goðunum sem mest. Fullir bjartsýni létu þeir taka
hljómsveitarmyndir og sendu á alla fjölmiðla landsins.
Eftir tvenna tónleika fannst strákunum enskan orðin lummuleg,
svissuðu yfir í íslenskuna aftur, en hættu skömmu
síðar. Gítarleikarinn Ævar Sveinsson hefur einn
haldið eitthvað áfram, var í hljómsveitinni
Uzz sem gaf út lítinn disk og kom lögum á nokkrar
safnplötur.
Dúkkulísurnar voru ekki einráðar á
Austfjörðum. Á Neskaupsstað var hljómsveitin
Súellen, sem skautaði á milli gleðipopps og hársnyrts
eitíspopps og var að auki hörkulegt ballband sem átti
eigið söngkerfi og Benz sendibíl.
Stofnendurnir -- söngvarinn Guðmundur R. Gíslason og
bassaleikarinn Steinar Gunnarsson -- sömdu flest lögin til að
byrja með en svo lögðu allir í púkkið. Eftir
sjaldséða kasettuútgáfu kom 4-laga 12" plata árið
1987. Umslag þeirrar plötu getur fengið verðlaun fyrir
"Eitíslegasta umslag Íslandssögunnar" hvenær sem
er. Tónlistin var gleðipopp í hæsta gæðaflokki
og ekkert verið að fela áhrifin. Í samnefndu lagi
hét dyravörður Súellen t.d. Dabbi, en ekki Sigurjón
digri eins og hjá Stuðmönnum. Lagið "Símon",
rótgróinn standard af prógrammi Súellen, náði
þó mestri hylli. Bandið gaf fyrstu plötuna út
sjálf, en þrem árum síðar gaf Skífan
út syntapoppsplötuna Í örmum nætur.
Léttleiki, sumarstemming og hressleiki
Helstu fulltrúar gleðipoppsins eru þó að
sjálfssögðu strákarnir í Greifunum. Öskubuskustund
þeirra var þegar sveitin sigraði í Músiktilraunum
Tónabæjar um vorið 1986. Þá voru liðin
þrjú ár síðan forsprakki Greifanna, Kristján
Viðar Haraldsson ("Viddi") og félagar hans á Húsavík
höfðu byrjað að glamra saman. Þeir kölluðu
bandið Special treatment, spiluðu frumsamin stuðlög á
ensku og fylltu félagsheimilið á Húsavík,
enda með frumlegar auglýsingar; eins og þá að
hengja þriggja metra nærbuxur framan á heimilið.
Bandið æfði stíft en var á hægri uppleið:
hreppti fjórða sæti í Atlavík '84 en var
í öðru sæti á Músiktilraunum '85 á
eftir blúsrokkurunum í Gypsy. Þá voru strákarnir
byrjaðir í Menntaskólanum í Ármúla
og voru einskonar skólahljómsveit þar. Í verðlaun
fyrir annað sætið á Músiktilraunum voru stúdíótímar
og með afrakstur þeirra undir hendinni komst Special treatment
svo langt að spila í sjónvarpsþætti Jóns
Gústafssonar, Rokkarnir geta ekki þagnað.
Eitthvað róttækt þurfti þó að
gera til að rífa bandið upp. Eftir nokkra umhugsun var ákveðið
að syngja á íslensku. Í framhaldi af því
var skipt um nafn og Special treatment vék fyrir Greifunum. Einnig
var ákveðið að styrkja framlínuna og Felix Bergsson
fannst í skólasýningu í Versló. "Það
má eiginlega segja að hann hafi verið flísin sem
vantaði í rassinn, til að þetta gæti smollið
saman," sagði Viddi í tímaritinu Ung '86.
Með Felix í fararbroddi vakti sigur Greifanna mikla eftirtekt
enda var kastljósi fjölmiðla mikið beint að Músiktilraunum
árið '86. Sprungu nú rósrauðustu draumar Greifanna
út. Bandið hitaði upp á Listapopps-tónleikunum
'86 og var eina íslenska sveitin sem var klöppuð upp. Greifarnir
lögðu mikla alúð í útliðið, komu
sér upp hrúgu af fötum til að spila í, m.a.
dragsíðum hvítum frökkum sem vöktu mikla lukku.
Til að halda meikinu og hárinu á réttum stöðum
var hárgreiðslu- og förðunardaman Íris ráðin
til starfa og fór með bandinu hvert á land sem er --
"Hún er sjötti Greifinn," sagði Felix.
Í partýi eftir Listarokkið narraði ein bakraddasöngkonan
í Fine Yong Canibals hvíta frakkanum af Vidda og spókaði
sig í honum á Borginni. Jón Ingi Valdimarsson bassaleikari,
sem sá baksvip frakkans og hélt að þetta væri
Sigurbjörn Grétarsson gítarleikari, sló kumpánlega
á öxlina á konugreyinu. Þegar hún snéri
sér furðulostin við mælti hinn hressi Jón:
"Sorrí, æ þot jú vas von of ðe Greifs".
Steinar Berg sá hvert stefndi og gerði samning við Greifana.
Fyrsta platan, Blátt blóð, var 4-laga 12". Topp 20 listi
Rásar 2 var nýbyrjaður um þetta leiti. "Útihátíð"
náði fyrsta sætinu rétt fyrir Verslunarmannahelgina,
en á tímabili voru öll lögin fjögur á
listanum.
"Útgefandinn vildi fá léttleika, sumarstemmingu
og hressleika," sagði Felix í Ung. "Við leyfðum honum
að ráða."
Viddi: "Það má segja að það sé
léttleiki yfir okkur, en á milli er eitt og eitt rólegt,
ástarþvæla, en það kemur ekki fram á
plötunni. Bara húmorinn og léttleikinn."
Sigurbjörn: "Við eigum alvarlega músik á bak
við, en hún verður að bíða."
Felix: "Fyrst ætlum við að verða nafn áður
en við kýlum á pælingarnar!"
Greifarnir kýldu sér inn í þjóðarsálina
þegar þeir komu fram á Arnarhóli á 200
ára afmælishátíð Reykjavíkur í
ágúst 1986. Um 20 þúsund manns voru á
staðnum og allt sent út beint í sjónvarpinu. Sveitin
lifði á þessari góðu byrjun, gerði út
á böll næstu árin og átti mörg vinsæl
lög. Árið 1987 kom önnur 4-laga 12", Sviðsmynd,
með eintómum smellum, m.a. "Þyrnirós" og "Ást"
sem fékk marga til að spyrja: Ást -- er það
bara þriggja stafa orð notað í skáldsögum?
Fyrir jólin 1987 kom fyrsta LP-platan, Dúbl í horn,
með gjuggandi stuðsmellum eins og "Viskubrunnur" og "Púla".
Greifarnir voru afgreiddir sem þunnildisleg afþreying af
mörgum og það fór í taugarnar á þeim.
"Við tökum okkur alvarlega og gerum okkar besta. Samt er ekki
reiknað með okkur. Í stað þess er verið að
smjaðra fyrir hinum og þessum hljómsveitum sem að
flestu leyti hafa náð mun minni árangri en við,"
sögðu þeir í Rokkspildu Þorsteins Joð í
DV 1987. Þegar Felix hætti 1989 til að snúa sér
að leiklistinni hélt hljómsveitin áfram án
hans um hríð, en gafst svo upp.
Greifarnir "dúkkuðu upp" á samnefndum safndiski 1996.
Þar var Felix mættur á ný og tekin voru nokkur
böll. Platan seldist vel og fólki þótti gaman
að rifja gamla stuðið upp á böllum. Því
hafa Greifarnir haldið ótrauðir áfram þótt
Felix drægi sig fljótlega aftur í hlé.
Vörumerkið sprell
Eftir sigur Greifanna á Músiktilraunum réði
þar gleðipoppið ríkjum um hríð. Árið
1987 fylgdi Stuðkompaníið frá Akueyri í kjölfarið
og sigraði keppnina auðveldlega. Synir harmóníkuhetjunnar
Örvars Kristjánssonar, Karl og Atli, voru aðalsprauturnar,
bráðungir eins og aðrir meðlimir; bræðurnir
Jón Kjartan og Trausti Már Ingólfssynir og Magni Gunnarsson.
Sveitin hafði verið stofnuð árið áður
til að spila á böllum og græða peninga, en metnaðurinn
var ekki langt undan: "Ég er draumóramaður," sagði
Karl í Mannlífi 1987. "Mig langar til að verða poppari,
frægur poppari!" Eftir sigurinn tók við svipaður ferill
og í tilfelli Greifanna, spilað var á böllum og
Steinar gerði samning við bandið. Útkoman var 4-laga
12", Skýjum ofar, sem kom beint á eftir sigrinum, nokkur
lög á safnplötum og tveggja laga 12 tomma árið
eftir. Stuðkompaníið varð skammlíft, en meðlimirnir
hafa flestir fengist við tónlist síðan, Karl gerði
t.d. sólóplötuna Eldfuglinn 1992 og Atli var í
Sálinni og Sólinni.
Örvar á tvo syni í viðbót með annarri
konu; Karl Birgi, sem söng fyrsta tenór í Fóstbræðrum,
og hljómborðsleikarann Grétar, sem var með eigið
band ásamt eldri bransakörlum á Hótel Sögu
á þeim tíma er yngri bræðurnir voru í
gleðipoppinu. Grétar var kominn í ballhljómsveitina
Stjórnina árið 1989 og þar hefur hann staðið
vaktina ásamt Sigríði Beinteinsdóttur með
hléum síðan. Mjög poppuð tónlist Stjórnarinnar
er einhvers konar samruni eitíspopps og gleðipopps og sveitinni
hefur varla verið haggað úr hjörtum Íslendinga
eftir að hún vann það einstæða afrek (þá)
að lenda í 4. sæti í Eurovision 1990 með "Eitt
lag enn".
Enn á ný sigraði gleðipoppið á Músiktilraunum
1988. Þá voru JóJó frá Skagaströnd
á ferðinni, en bandið hafði kallað sig Rocky í
Tilraununum árið áður. Herramenn og Fjörulallar
fylgdu í næstu sætum svo gleðipoppið var allsráðandi.
Jójó og Herramenn komust með nokkur lög á
safnplötur hjá Steinum, en náðu hvorugar svo langt
að gefa út eigin plötu.
Einhver hressasta gleðipoppssveitin var hin kostulega sveit Skriðjöklar
frá Akureyri með söngvarann Ragnar "Sót" Gunnarsson
og gítaristann Jakob R. Jónsson í fararbroddi. Sveitin
var andlega skyld gleðisveitinni Haukum, sem hafði séð
um stuðið á áratugnum á undan, því
Skriðjöklar tóku böllin með trukki og voru ekkert
að pukrast með drykkina á sviðinu. Skriðjöklar
byrjuðu sem afsökun fyrir því að komast ókeypis
inn á Atlavík '84. Til að ná sem flestum frítt
inn voru dansarar í bandinu og alls kyns flipparar. Þó
sveitin ynni engin verðlaun mæltist hún vel fyrir og ákveðið
var að starfa áfram í anda flippsins á Atlavík
-- "Þetta byrjaði allt sem sprell en það er sjálfssagt
komin einhver alvara í spilið," sögðu þeir Árna
Matt á Mogganum 1987. "Sprellið er samt alltaf í fyrirrúmi,
enda vörumerki okkar".
Mjöt gaf út fyrstu plötuna 1985, hina 4-laga Var mikið
sungið á þínu heimili? Lagið um kynlega Akureyrar-kvistinn
Steina átti nokkrum vinsældum að fagna enda tók
Steini sjálfur þátt í myndbandsgerðinni.
Jöklarnir voru brattir og gerðu út af símeiri
krafti. Þeir settu upp eigið stúdíó á
Akureyri og tóku böllin með hamagangi. Þeir keyrðu
um á frambyggðum rússajeppa sem þeir skýrðu
Arne Treholt. Jeppinn gafst upp á einhverri heiðinni og þá
keyptu þeir sér rándýra rútu í
staðinn. Þeirra eigið útgáfufyrirtæki,
Jiðskröklar, tók til starfa 1986 með 12" plötunni
Manstu eftir Berlín bollan'ðín sem framleidd var í
1500 eintökum og voru öll eint0kin gefin þeim sem þiggja
vildu. Upplagið kláraðist á einum degi enda bæði
lögin smellir; "Hesturinn", lag eftir Rúnar Júl sem
hafði komið út 8 árum fyrr með Geimsteini og
"Tengja" eftir hirðlagahöfund Skriðjökla, Bjarna Hafþór
Helgason, en textinn var eftir mág Bjarna, íþóttafréttamanninn
Arnar Björnsson. Árið eftir kom önnur 12" í
tilefni af landsmóti ungmennafélaganna; lögin "Á
landsmóti" og "Mamma tekur slátur", sem vöktu gleði
íþróttafólksins og annarra. Fyrir jólin
1987 kom svo fyrsta LP-platan, Er Indriði mikið erlendis?, sem
var flippuð mjög en bísna laus við smelli. Hljómsveitin
gafst ekki upp, ærslaðist eins og hún ætti lífið
að leysa og kom út enn einni 12" plötu 1988, Þetta
er svívirða við greiðendur afnotagjalda. Enn var það
Bjarni Hafþór sem sá um smellinn, "Aukakílóin".
Útgerð Skriðjökla hélt áfram um sinn,
en ný plata kom ekki fyrr en 1993, Búmm-tsjagga-búmm.
Nú var juðast á gömlum popplummum, fáum til
mikillar gleði.
Í svipuðum flipp og hressleikagír var Sniglabandið.
Skúli Gautason hafði verið í rokksveitinni Púngó
og Daisy, en var nú í Bifhjólasamtökum lýðveldisins,
öðru nafni Sniglunum, og þar var vöntun á góðum
lögum til söngs á samkundum. Því fór
Skúli í stúdíó og lamdi inn "Þríhjól"
og "Jólahjól". Innan Sniglanna leyndust ýmsir rokkarar
og fyrr en varði var Sniglabandið orðið til með Stefán
Hilmarsson meðal annars innanborðs. Skúli hætti í
bandinu 1991, en þá hafði það m.a. komist á
túr um Sovétríkin. Bandið hélt áfram
án stofnandans og er eflaust enn til í einhverri mynd. Eftir
bandið liggur haugur af plötum, m.a. Áfram veginn með
meindýr í maganum (1987), ?rativfláhgosnieðitálikkeðivmuteG
(1991), Þetta stóra svarta (1993) og Gull á móti
sól (1995).
Kátir piltar úr Hafnarfirði var enn ein gleðisveitin
og var síst minna sprell í gangi hjá henni en öðrum,
enda grínistar framtíðar innanborðs; Radíus-
og King Kongbræðurnir Davíð Þór Jónsson,
Steinn Ármann Magnússon og Jakob B Grétarsson, ásamt
Atla bróður hans, Halli Helgasyni og Erni Almarssyni. Dýpra
var þó í sprellið en vanalega, enda dýpri
menn á ferð en almennt í gleðipoppinu -- "Við
erum einna mest í jeppa- og kadilákkarokkinu og leikum einnig
bedúínabít," sögðu þeir Rokksíðu
Moggans í apríl 1988. "Við höfum reynt að byggja
upp heildina af kontröstum, en því verður þó
ekki breytt að við erum spegilmynd þjóðfélagsins."
Platan Einstæður mæður kom út um sumarið
1988 og var mikið lagt í Al Capone-myndband sem kynnti plötuna.
Lagið um feitu konurnar átti góðu gegni að fagna
um hríð. Félagsskapur kátu piltanna var þó
lítið meira en saumaklúbbur og piltarnir fundu aldrei
hjá sér mikla þörf fyrir að hjakka á
böllum. Önnur plata kom því ekki fyrr en hinn blúsaði
Blái höfrungur synti í plötubúðirnar
4 árum síðar, en Davíð Þór var
ekki alveg laus við rokkþarfir og birtist óvænt
árið 1996 með plötuna Farísearnir.
Þegar eitísið varð að næntís
vék farðinn og gleðin fyrir svita og síðu hári.
Þó eitís-stællinn komi varla tvíefldur
aftur í bráð hafa fá rokktímabil yfir sér
spaugilegri sjarma. Menntaskólakrökkum í dag finnst
a.m.k. fátt skemmtilegra en að halda eitískvöld;
klæða sig upp í sjúskaðar spjarir úr
geymslu foreldra sinna, mála sig í framan og fá kannski
Hebba til að troða upp.